MS-sjúkdómurinn hefur breytileg áhrif. Sumir upplifa fá og léttvæg einkenni á meðan aðrir glíma við alvarlegri einkenni. Stundum er erfitt að átta sig á því hvort einkenni tengist MS eða eigi sér aðrar orsakir.

Tiltölulega auðvelt er að koma auga á og skilja líkamleg einkenni MS. Auk þess átta flestir sig á ýmsum sálrænum einkennum svo sem þeim að einstaklingur með MS getur verið leiður, hræddur eða óöruggur vegna greiningarinnar, vegna núverandi einkenna eða vegna óvissu um framtíðina.

Svo eru önnur einkenni sem erfiðara er að gera sér grein fyrir og minna er talað um. Það eru þær breytingar sem orðið geta á háttalagi og persónuleika. Eins og með önnur MS-einkenni, upplifa ekki allir þessar breytingar og enginn fær öll einkennin.

Þessi einkenni geta komið og farið, geta varað í styttri eða lengri tíma og stundum orðið varanleg. Þau geta verið svo væg að aðeins einstaklingurinn sjálfur finnur fyrir þeim á sama hátt og þau geta verið sjáanleg öðrum en án þess þó að einstaklingnum sjálfum finnist þau vera vandamál.

Flestum reynist erfitt að takast á við og ræða við aðra um breytingar á persónuleika sínum og háttalagi. Þegar ekki er talað um einkenni sjúkdómsins eða þau eru á einhvern hátt óskiljanleg er hætt við að einstaklingurinn finni sínar eigin skýringar á breytingunum og jafnvel ofmeti þær.

Breytingar á háttalagi og persónuleika geta líka átt sér aðrar orsakir en í MS-sjúkdómnum.

 

Hvers vegna breytist persónuleiki og háttalag við MS?

Það geta verið bæði sálfræðilegar og líffræðilegar orsakir fyrir því að MS valdi breytingum á persónuleika og háttalagi MS-greindra en einnig geta aukaverkanir af lyfjameðferð haft slík áhrif.

Sálfræðilegar orsakir

Einstaklingar með MS lifa með sjúkdómnum á mismunandi hátt og fer það eftir persónuleika og lífsreynslu hvers og eins. Mikil áskorun felst í því að takast á við MS-greiningu og vinna með breytingar á líðan og lífsháttum sem greiningin getur haft í för með sér. Sálfræðilega getur verið um ákveðinn missi eða áfall að ræða. Talað er um sorgarferli sem fólk þarf að fara í gegnum og er misjafnt hvernig til tekst. Missir fyrr á lífsleiðinni eða sorglegir atburðir geta aukið álagið án þess að einstaklingurinn geri sér grein fyrir því.

Það er eðlilegt að einstaklingar sem hafa fengið MS-greiningu séu stundum daprir eða eigi erfitt með að einbeita sér. Áhrif missis og breytinga á högum vegna sjúkdómsins geta valdið því að þeir bregðast við á annan hátt en þeim var áður eiginlegt, t.d með gremju, pirringi, skyndilegum gráti eða kvíða, reiði eða bráðlyndi. Hugsun getur orðið óskýr og raunveruleikinn erfiðari viðfangs en auk þess geta þeir þjáðst af þreytu og slitróttum nætursvefni.

Áfall sem kemur oft í kjölfar sjúkdómsgreiningar dvínar oftast þegar frá líður. Hins vegar geta sjúkdómsköst, álag eða aðrir erfiðleikar hæglega valdið nýjum áföllum. Þá getur hjálpað að leita aðstoðar fagmanna eða ræða málin við fjölskyldu og vini.

Líffræðilegar orsakir

Líffæðilegar orsakir geta einnig valdið því að háttalag og skap breytist með MS-sjúkdómnum. MS-sár í heila, eins og myndast í MS-kasti, geta valdið frávikum eða breytingum á hegðun og persónuleika MS-greindra. Staðsetning og umfang þessara MS-sára ræður miklu þar um. Dregið getur úr þessum breytingum eða þær horfið þegar MS-kastið gengur yfir en þær geta einnig verið viðvarandi.

Algengustu breytingar á persónuleika og háttalagi vegna MS eru:

  • Þunglyndi
  • Tilefnislaus bjartsýni
  • Falið þunglyndi (þunglyndi falið á bak við glaðlegt yfirbragð)
  • Tilfinningasveiflur
  • Tilfinningadoði
  • Stjórnlaus hlátur og/eða grátur
  • Brengluð sjúkdómsskynjun (van- eða ofmat á eigin getu)
  • Hömlulaus hegðun (skert dómgreind, skortur á samúð eða getu til að skynja eða túlka tilfinningar og skaplyndi annarra)
  • Minna frumkvæði (sinnuleysi)

Aukaverkanir lyfjameðferðar

Lyf geta stundum valdið tímabundnum breytingum á háttalagi eða skapi. Ráðlagt er að spyrja lækninn um mögulegar aukaverkanir þegar rætt er um lyfjameðferð. Ef þú ert nú þegar í lyfjameðferð og grunar að skapbreytingar stafi af aukaverkunum skaltu ræða um það við lækni eða hjúkrunarfræðing.